فصل نهم ( درس شانزدهم ) آبها

فصل نهم
( درس شانزدهم )

آبها

وضعیت کنونی آبهای جهان
مقدار آب موجود در سیاره زمین تقریباً همواره ثابت بوده است. اگر کره زمین را از بالا بنگیرید آن را به شکل کره ای آبی رنگ خواهید دید زیرا بخش اعظم سطح آن را اقیانوس ها و دریاها فراگرفته اند و وسعت خشکی ها بسیار کمتر از آبها است. ازنظر مقدار و حجم 2/97 درصد از آب های موجود در سیاره زمین در اقیانوس و دریاها انباشته شده اند و فقط 8/2 درصد از آبها به شکل رودها، یخچال ها،‌دریاچه ها،‌آب موجود در اتمسفر و آب موجود در خاک ها و آب های زیرزمینی می باشند. انسان برای انجام فعالیت های خود به آب های شیرین نیاز دارد. آب شیرین یعنی آبی که میزان نمک های آن بسیار کم باشد.
آب های اقیانوس ها و دریاها شور هستند و استفاده از آنها مستلزم تصفیه کردن است که این امر نیازمند سرمایه گذاری برای احداث تأسیسات آب شیرین کن می باشد. حجم آب های شیرین در جهان بسیار کم و فقط حدود 8/2 درصد از حجم کل آب های جهان است. مقدار زیادی از آب های شیرین جهان به شکل یخ در یخچال های قطبی و کوهستانی قراردارد.

گردش آب در طبیعت

آب های موجود در کره زمین همواره در حال تغییر شکل اند. این آب ها، حالت مایع ، گاز و جامد به خود می گیرند. مقداری از آب نیز در زمین نفوذ می کند که آب های زیرزمینی را تشکیل می دهد. قدری از آب هم در درون شاخه ها، برگها و تنه و ریشه درختان دخیره می شود. حجم آبی که در هر سال به وسیله گردش آب در طبیعت فراهم می شود 40 هزار کیلومتر مربع مکعب است. انسان با علم و فن امروزی خود می تواند 25 هزار کیلومتر مکعب از این آب را مورد استفاده قرار دهد. ریزش های جوی در همه جای سیاره زمین یکسان نیست و در برخی جاها با زندگی بیشتر از دیگر مکان هاست.

وضعیت آب های ایران

با توجه به قرارگرفتن ایران در نواحی خشک و نیمه خشک، مقدار بارندگی و حجم آب های ایران به اندازه کافی نیست و ریزش های جوی در همه جا به یک اندازه فرو نمی ریزد. مشکل آب در کشور ما علاوه بر کمبود ریزش های جوی، بالابودن میزان تبخیر است. یعنی بخش اعظم آب های ناشی از بارندگی طی فرآیند تبخیر، بخار شده و از دسترس خارج می شود که آن را تبخیر واقعی می نامند. علاوه بر تبخیر واقعی باید به تبخیر بالقوه توجه کرد. یعنی مقدار آبی که از دسترس باشد به وسیله خورشید تبخیر می گردد. میزان تبخیر بالقوه بیشتر از تبخیر واقعی است زیرا معمولاً آبی که برای تبخیر در محیط وجود دارد، کمتر از توانایی آن محیط برای تبخیر می باشد.

محدودیت منابع آب ایران

کشور ایران، با اینکه 1/1 درصد از مساحت خشکی های جهان را به خود اختصاص داده،‌فقط 34 درصد از آبهای موجود در خشکی های جهان را در اختیار دارد. از سوی دیگر در اغلب مناطق ایران، ریزش های جوی اکثراً در فصل بهاری صورت می گیرد که نیاز چندانی به آب برای فعالیت های کشاورزی نیست همچنین ، ریزش های جوی به طور یکسان در کشور فرو نمی بارند و برخی مکان ها بارندگی بیشتر و برخی بارندگی کمتر دریافت می کنند. محدودیت منابع آب و توزیع فصلی نامناسب بارندگی نشان می دهد که ابتدا باید ظرفیت منابع آب های موجود سطحی و زیرزمینی کشور را به خوبی شناسایی و مطالعه کرد تا برنامه ریزی جامه ای برای بهره برداری صحیح از آنها صورت گیرد. مردم ایران زمین، شیوه های جالبی مثل قنات یا کاریز برای بهره برداری از آبهای زیر زمینی ابداع کردند. مردم ایران برای احداث سدها و بندهای متعددی اقدام کرده اند.

مصارف گوناگون آب در ایران

میزان مصرف سالانه آب را در کشور ما حدود 90 میلیارد متر مکعب برآورد کرده اند.

سؤالات فصل نهم (درس شانزدهم)

1 – آب شیرین چیست؟

یعنی آب که میزان نمکهای آن بسیار کم باشد.

2– تبخیر واقعی چیست؟

بخش اعظم آبهای ناشی از بارندگی طی فرآیند تبخیر، بخار شده و از دسترس خارج می شود که آن را تبخیر واقعی می نامند.

3 – چرا میزان تبخیر بالقوه بیشتر از تبخیر واقعی است؟

زیرا معمولاً آبی که برای تبخیر در محیط وجود دارد ، کمتر از توانایی آن محیط برای تبخیر می باشد.